کلیدواژه «شبکه ملی اطلاعات»، از دولت اول محمود احمدی‌نژاد تا کنون در سطوح حاکمیتی و ادبیات رسمی کشور مطرح بوده است. در همه این سال‌ها دولتمردان بر اهمیت تکمیل آن تاکید کرده‌اند و برخی کاربران و کارشناسان نگران محدودیت‌ها و رانت‌های حاصل از آن بوده‌اند. حالا عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در جدیدترین اظهارنظر رسمی و دولتی در مورد این شبکه، از پیشرفت ۶۳ درصدی آن خبر داده است.
تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد:
پیشرفت ۶۳ درصدی شبکه ملی اطلاعات پس از ۱۸ سال / کم‌کاری دولت‌ها یا نادرستی برنامه‌ریزی‌ها؟
کلیدواژه «شبکه ملی اطلاعات»، از دولت اول محمود احمدی‌نژاد تا کنون در سطوح حاکمیتی و ادبیات رسمی کشور مطرح بوده است. در همه این سال‌ها دولتمردان بر اهمیت تکمیل آن تاکید کرده‌اند و برخی کاربران و کارشناسان نگران محدودیت‌ها و رانت‌های حاصل از آن بوده‌اند. حالا عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در جدیدترین اظهارنظر رسمی و دولتی در مورد این شبکه، از پیشرفت ۶۳ درصدی آن خبر داده است.
به گزارش تجارت‌نیوز، «شبکه ملی اطلاعات»، از آن دست کلیدواژه‌هایی است که بین نگاه دولتمردان نسبت به آن با برداشتی که برخی اقشار جامعه از این مفهوم دارند، تفاوت وجود دارد. از نگاه دولتی، این شبکه قرار است دسترسی جامعه به اینترنت داخلی را تسریع‌تر و ارزان‌تر کند، مانع از اقدامات خصمانه نسبت به کشور در مورد قطع دسترسی به اینترنت شود و کسب و کارها و خدمات بومی را گسترش دهد.
در مقابل، برخی کاربران و کارشناسان نگران قطع یا محدودیت دسترسی ایرانیان به اینترنت بین‌الملل و محصولات و خدمات خارجی و همچنین، گسترش توزیع رانت به بهانه عرضه جستجوگرها، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بومی هستند.
حتی در ادبیات غیررسمی، شبکه ملی اطلاعات به اینترنت ملی یا اینترانت داخلی هم معروف شده بود. اصطلاحاتی که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات آنها را نادرست و حتی خیانت‌آمیز می‌دانست. مسئولان دولتی از رئیس‌جمهور پیشین گرفته تا مسئولان و مدیران میانی هم تا کنون بارها تاکید کرده‌اند که گسترش شبکه ملی اطلاعات و پیاده‌سازی کامل آن، به معنای قطع اینترنت بین‌الملل نیست. اما تجربه چند بار قطع کامل دسترسی به اینترنت بین‌الملل به صورت مقطعی، این نگرانی را برای برخی کاربران ایجاد کرده است که شاید زمانی برسد که این موضوع دائمی شود.
در سال‌های گذشته، هر زمان که اختلالی جدی در شبکه اینترنت کشور ایجاد می‌شد، برخی کاربران در فضای مجازی از آزمایش احتمالی شبکه ملی اطلاعات می‌نوشتند. هر چند مدتی است که به نظر می‌رسد بحث در مورد این موضوع در میان کاربران عادی کمرنگتر شده است و حتی مسئولان هم کمتر از آن سخن می‌گفتند، امروز خبرگزاری ایسنا در خبری به نقل از وزیر ارتباطات دوباره به این موضوع پرداخت.
مطالعه بیشتر:
آیا طرح شبکه ملی اطلاعات، به نفع کسب‌وکارها است؟
پیشرفت ۶۳ درصدی شبکه ملی اطلاعات
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات چندی پیش در دیدار با دادستان کل کشور ادعای پیشرفت ۶۳ درصدی شبکه ملی ارتباطات را مطرح کرد. این در حالی است که مسئولان دولت روحانی نیز مدعی پیشرفت ۸۰ درصدی این پروژه بودند. اما در همان زمان مسئولان مرکز ملی فضای مجازی معتقد بودند که شبکه ملی اطلاعات بخش‌های مختلفی در رابطه به دسترسی به اینترنت داخلی و زیرساخت‌های فنی دارد که اگر همه این موارد در نظر گرفته شود میزان پیشرفت پروژه تا پایان دولت دوازدهم ۲۵ درصد بود.
مطالعه بیشتر: متا درحال کار روی ساخت API برای تردز استدر آذر ۱۴۰۰ بود که یکی از مقامات این نهاد اعلام کرد که پروژه شبکه ملی اطلاعات در ۸ ماه نخست دولت سیزدهم پیشرفت قابل توجهی نداشت. اما حالا وزیر ارتباطات مدعی پیشرفت بیش از ۶۰ درصدی پروژه و اتمام آن تا پایان دولت سیزدهم است. حتی اگر این ادعا درست باشد، ۱۸ سال صرف رسیدن به چنین مرحله‌ای شده است.
تبلیغات توسط تجارت‌نیوز
تقویت پیام‌رسان‌های داخلی با محدودیت نمونه‌های خارجی
زارع همچنین در دیدار با دادستان کل کشور، توسعه و حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی را یکی دیگر از اقدامات این دوره وزارت ارتباطات دانسته و گفته است: «با محدودیت پیام‌رسان‌های خارجی در کشور، زیرساخت نمونه‌های داخلی تقویت شد و با حمایت از آنان این پیام‌رسان‌ها هم اکنون به بیش از ۴۰ میلیون نفر کاربر ماهانه سرویس ارائه می‌کنند.»
البته آمارها در مورد تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی همیشه محل بحث بوده است و برخی هم معتقدند تعدادی از این افراد، با اجبارهای بخشنامه‌ای از سوی ادارات دولتی، بانک‌ها و دانشگاه‌ها مجبور به نصب این اپ‌ها شدند. ضمن اینکه فیلترینگ و بر هم زدن میدان رقابت هم در این میان موثر است.
مطالعه بیشتر:
شکست «اینستاگرام ایرانی» با وجود حمایت‌های دولتی!
توزیع رانت در قالب وام‌های میلیاردی
یکی از مباحث مربوط به شبکه ملی اطلاعات همین موضوع بومی‌سازی انواع خدمات و اپلیکیشن‌ها است. قوانین مربوطه در این حوزه، وظایفی را برای وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط پیش‌بینی کرده است. از جمله طراحی و تولید مرورگر (Web browser) بومی، سیستم عامل داخلی، رایانامه (ایمیل) داخلی، جویشگر (موتور جستجوی) داخلی و پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی بر بستر شبکه ملی اطلاعات.
مطالعه بیشتر: درآمد هواوی افزایش یافت
تا کنون میلیاردها تومان وام و خدمات رایگان یا به تعبیر برخی رانت، برای طراحی و عرضه این نوع محصولات و خدمات در کشور بین کسب و کارهای مختلف توزیع شده است اما نتیجه در بعضی موارد ناامید کننده بوده؛ یعنی صفر.
یک نمونه از این کسب و کارهای شکست خورده به اینستاگرام ایرانی معروف بود. «لنزور» اپلیکیشنی، که در سال ۱۳۹۲ شکل گرفت، در پنج سالگی خود بعد به همراه تعداد دیگری از محصولات ایرانی «وام پنج میلیارد تومانی» و «امکانات رایگان و زیرساخت‌های لازم» دریافت کرد. اما این حمایت‌ها نیز مانع تعطیلی آن در سال ۱۳۹۹ نشد.
جویشگر ملی از دیگر پروژه‌‌هایی بود که بعد از میلیاردها تومان هزینه به موفقیت چندانی نرسید. روزنامه همشهری در سال ۱۳۹۷ در گزارشی از صرف ۵۲ میلیارد تومان برای زیرساخت‌های پروژه جویشگر فارسی خبر داد. در همین گزارش آمده بود که دو سایت جستجوی «یوز» و «پارسی‌جو» نیز هر کدام، حدود دو میلیارد تومان دریافت کرده بودند. ایسنا هم در گزارش دیگری از تزریق هفت میلیارد تومان به سایت یوز خبر داده بود. اما هیچ‌یک از این سایت‌ها به موفقیتی نرسیدند و نتوانستند حتی به سایه موتورهای جستجوگری مثل گوگل تبدیل شوند.
ادعاهای اثبات نشده در مورد تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی
شاید موفق‌ترین پروژه‌های از این دست، مربوط به پیام‌رسان‌های بومی باشد که آنها نیز بودجه‌های هنگفتی را دریافت کردند اما در نهایت به زور فیلترینگ و حمایت‌های بخشنامه‌ای کاربر جذب کردند. البته آنها نیز هنوز نتوانستند جای اپ‌هایی مانند واتس‌اپ و تلگرام بگیرند.
پیام‌رسان و شبکه اجتماعی روبیکا هم در این میان با استفاده از رانت تبلیغی صدا و سیما، مدعی موفقیت‌های بزرگ و جذب ۳۵ میلیون کاربر است اما چندی پیش انتشار سخنی به نقل از سخنگوی سازمان امور مالیاتی تردیدهای جدی را در مورد این آمار ایجاد کرد.
مطالعه بیشتر: رونمایی متا از نسخه پولی اینستاگرام و فیسبوکموضوع به مالیات‌ستانی از اینفلوئنسرهایی که حداقل ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده دارند بازمی‌گشت. مهدی موحدی بک‌نظر در پاسخ به این پرسش که آیا هیچکدام از مشمولان این موضوع در شبکه‌های اجتماعی داخلی فعال هستند یا خیر، گفت: «روبیکا پلتفرم جدیدی است و تعداد دنبال کننده‌ها در این پلتفرم به ۵۰۰ هزار نفر نمی‌رسد. در نتیجه افرادی که درآمد آنها شناسایی شده در پلتفرم‌های خارجی مانند اینستاگرام فعالیت داشتند.»
به اعتقاد برخی کارشناسان، ادعای ۳۵ میلیون کاربر با نبود هیچ اینفلوئنسری در این اپلیکیشن همخوانی ندارد.
مطالعه بیشتر:
ماجرای موتورهای جستجوگر ایرانی/هزینه‌های میلیاردی برای الگوبرداری از گوگل!
کم‌کاری دولت‌ها یا نادرستی برنامه‌ریزی‌ها؟
دولت دوازدهم که رو به اتمام بود، منتقدان عدم موفقیت اپ‌ها، مرورگرها و جستجوگرهای ایرانی و تداوم استفاده کاربران ایرانی از نمونه‌های خارجی را ناشی از کم‌کاری دولت حسن روحانی دانستند.
خبرگزاری فارس در گزارشی که در سال ۱۳۹۹ منتشر کرد نوشت: «هنوز بیش از ۹۸ درصد جستجوی کاربران توسط گوگل انجام می‌شود و پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی بیش از ۵۰ درصد پهنای باند اینترنت را به خود اختصاص داده‌اند.» این گزارش چنین آمارهایی را نشانه‌ای از کارنامه ضعیف دولت پیشین در زمینه توسعه شبکه ملی اطلاعات دانسته بود.
این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند که برنامه‌ریزی‌ها و تعریف اهداف در این زمینه اشکال دارد و نمی‌توان با تصویب قانون، صدور بخشنامه و توزیع رانت مرورگر، جویشگر و پیام‌رسان داخلی تولید و آن را فراگیر کرد.
اینترنت
شبکه ملی اطلاعات
